Başlığa pil doldurma yazdım, zira bizde bütün kimyevî elektrik üreticileri "pil" olarak biliniyor. Akümülatör de denilen doldurulabilir piller de aynı isimle anılıyor. Lityum pil, lityum iyon (li ion) pil, lityum polimer (li po) pil, nikel kadmiyum (NiCad) pil, nikel metalhidrit (NiMH) pil. Bunun tek istisnası sanki kurşunlu aküler. Onlara pil demiyoruz, belki de büyük boyutlu olmalarından dolayı. Öyle ya da böyle artık doldurulabilir piller hayatımızın bir parçası oldu. Tabii pil doldurulabilir olunca doldurma devreleri de.
Ancak, pil doldurma devreleri konusunda pek de özenli sayılmayız. Eğer doldurulabilir pil telefon, matkap vs. gibi münhasıran bir cihaza aitse, doldurma devresi ya o cihazın üzerinde veya o cihaza özel olarak yanında verilir. Peki ya doldurma devresi yoksa?
İşte curcuna burada başlıyor. İpuçları başlıklı yazımda şunu yazmıştım: "Piyasada "Li ion şarj devresi" ibaresi de kullanılarak satılan pil koruma ve dengeleme devreleri ŞARJ için ÜRETİLMEMİŞTİR. Bu devrenin görevi, seri bağlanan li ion pillerin aşırı akım ve gerilime ve aşırı boşalmaya karşı korunması ve piller arasında dengeleme sağlamaktır."
Buna inanarak bu devreyi alıp 3 adet lityum iyon pili doldurmaya çalışan birisinin başına eğer şanslı ise pillerin tam dolmaması veya ömrünün kısalması gelir. Ancak, lityum piller "patlayıcıdır". Sizi yaralayabileceği gibi yangın çıkmasına da sebep olabilir.
Diğer piller daha mı az tehlikelidir? Uygun doldurma devresi ve şartları olmadan doldurulan bir nikel kadmiyum pilin patlaması hâlinde ortaya saçılabilecek kadmiyum zehirli bir maddedir. Keza kurşun da.
Hadi böyle en kötü ihtimalleri bir yana bırakalım. İşin bir de malî ciheti var. Birsürü para verip aldığınız pillerin çabucak ömrünün dolması veya işini yap(a)mamasının doğurduğu zararları da hesaba katmak gerekiyor. O halde yapılacak şey, her pili UYGUN ve DOĞRU bir doldurucu ile doldurmaktır.
Günümüzde lityum türevi doldurulabilir piller, küçük hacimde yüksek bir güç sunmaları sebebiyle pek revaçtalar. Bu yüzden amatörlerce yapılan devrelerde de sıklıkla kullanılmaktadır. Eğer tek bir li ion veya li po hücresi kullanıyorsanız piyasada pek çok ve ucuz doldurma devresi bulmanız mümkün. Bunların koruma devreli olanları da kolaylıkla bulunabiliyor. Eğer iki hücreli bir i ion veya li po hücre kullanıyorsanız, TP5100 tümdevreli bir doldurucu işinizi görecektir. TP5100 tümdevreli doldurucular hem tek ve hem de iki hücreli li ion ve li po piller için kullanılabilecek şekilde üretiliyor.
Bu arada bir ek bilgi vereyim: Pil hücreleri S harfiyle belirtilerek 1 hücre için 1S, 2 hücre için 2S... kısaltması kullanılıyor.
Peki 3 veya 4 (ya da daha fazla) li ion veya li po hücre kullanıyorsanız -yâni 3S ve daha fazla- ne olacak?
Bu konuyu araştırırken https://www.microfarad.de/li-charger/ adresinde arduino etrafına kurulmuş oldukça marifetli bir lityum pil doldurma devresi buldum. Devre, 1s ilâ 4s arasını doldurabiliyordu. 1S ve 2S için uygun doldurucularım olduğundan ve geriye benim kullandığım sâdece 3S kaldığından, devreyi 3S için gerçekleştirmeye karar verdim. Bir yandan da "ya 4S ve daha fazla hücreli bir uygulama gerekirse?" diye düşünmeden edemiyordum. Sonunda hazır bir devre almaya karar verdim.
Yukarıda resmi görülen "çakma" denilen doldurucu aslında "klon". Üzerinde
LiIon, LiPo, LiFE 1-6 cells,
NiCd - NiMH 1- 15 cells
PB 2-20V
Yazıyor.
Buna göre neredeyse doldur(a)madığı pil yok gibi. Ancak, LiFe konusunda şüpheliyim.
Bunun yanında devre, li ion piller için balans şarj özelliği de sunuyor.
Ayrıca boşaltma yoluyla kapasite ölçtüğü de belirtilmiş.
Ben sadece Li ion doldurma özelliğini kullandım şimdiye kadar ve oldukça başarılı bulduğumu söylemeliyim.
