Hanımların yakınması, kapı zili, saat ve VFD'ler

 Elektronikle uğraşan herkesin ortak bir problemi vardır sanırım. Kocaları ya da hanımlarının şikâyetleri. Benim için de durum farklı değil elbette. Hanım dep der ki "Yıllardan beri elektronikle uğraşıyorsun, bir kapı zili bile yapmadın!" Bu "haklı" eleştiriden bir nebze olsun kurtulmak için kendisine bir saat yapmak istedim. Sonuçta zamanımızda hazır modüller ile işler daha kolay... Bir TM1637 4 dijit sayıcı modülü, bir ESP8266 (NodeMCU) ile zaman bilgisini internetten alan bir saat yaptım. 

Beni kurtaran saat

Bu arada, saat bahsi açılınca bir malzeme kutusundan elime seneler önce yapılmış bir saat devresi geçti. Hani yaşı ellinin üzerinde olanların hatırlayacağı MM5316 tümdevresiyle yapılmış olanlardan.

Yıllar öncesinden bir esinti: MM5316'lı saat devresi

MM5316, saat işaretini şebeke elektriğinden alır. E mâlum şehir şebeke elektriği ya bizim Ülkemizde ve Avrupa'da olduğu gibi 50 Hz, ya da Amerikanya'da olduğu gibi 60Hz frekansa sâhiptir. Başta ben de saat devresini öyle kurdum. Ama ikide bir kesilen elektrik sebebiyle saati her elektrik kesintisi sonrasında yeniden âyarlamak gerekiyordu. Bunun için MM5369 tümdevresinin ürettiği 50HZ'lik işâreti kullanmaya başladım. MM5316 vakum fluoresans tüplerle (VFD) çalışman üzere tasarlanmıştır. Ama VFD bulmanın -ve kullanmanın- zorluğundan dolayı bizler 7 parçalı LED gösterge (7 segment LED display) kullanmıştık. İşte yukarıdaki fotograf bu tarih öncesi devreye ait...

MM5316'nın VFD'li uygulama şeması (National'den)

Bu saat devresi ortaya çıkınca aklıma VFD'ler geldi. Vakti zamanında elime geçen VFD'leri yumuşak kağıtlar içine sararak saklamışım.

VFD tüpler

VFD tüpleri kullanmak zordur. Birkaç voltluk bir filaman gerilimi, ızgara (grid) ve anotlar için 25v civârında bir başka gerilim gerektirirler. Hassas bir cam tüp içindedir bu tüpler -veyâ göstergeler- kolayca kırılabilirler ve en kötü özelliklerinden birisi de -diğer gösterge türlerine göre görece kısa- belli bir kullanım ömürleri olmasıdır. Bütün bu kötü özelliklerine rağmen bir güzel yönü vardır VFD'lerin ışıl ışıl parıldarlar. Başka renkte üretetilebilse de çoğunlukla fosfor yeşili olan renkleri pek hoştur. 

Sanırım VFD'lerin en kötü yanlarından birisi de veri noksanlığıdır. Pek çok tipin verisini bulmak çok zordur. Bu konu üzerinde düşünürken Youtube'da bulduğum bir video çok açıklayıcı ve yardımcı oldu bana.

Elimdeki VFD'leri "öğrenmek" için bir yardımcı devre kurdum. Bu devrede, iki adet "kart modül" kullandım. Birisi 5v'luk gerilimi düşüren, diğeri 28v'a kadar yükselten iki devre. Her ikisi de âyarlı. 

VFD'nin çalıştırılması

Buradaki en önemli hususlardan bir tânesi filâman geriliminin belirlenmesidir. Yukarıdaki şematize çizimde filâman gerilimi (Vf) 3v olarak gösterilmiştir. Ancak sizin elinizdeki VFD'nin filâman Vf'si değişik olabilir. Bunun için -yukarıda bağlantısını verdiğim videoda çok iyi gösterildiği gibi, 1v'tan başlayıp 0.1v'luk adımlarla gerilimi 3v'a kadar yükseltmek, bunu yaparken de her bir adımda filâmanı gözlemek olacaktır. Filâmanın "hafifçe kızarmış" olması kâfi gerilim seviyesidir. Bu testi mutlaka gece vakti yapın ki, ortam ışınını kapatarak filâmanın durumunu gözleyebilesiniz.

GPS üzerinden veya internet üzerinden aldığı işâretle çalışan çok hassas saatler yapmak artık çok kolay olsa da, -yaşımın gereği gâliba- bu eski MM5316'lı saat devresini VFD kullanarak "canlandırmak" düşüncesi dolaşıyor içimde.

Yaptığımda buradan paylaşacağım.

TYT TH-9800 Data Kablosu

 TYT firmasının çıkardığı TH-9800, ilginç bir cihaz. Bir yandan Yaesu'nun FT-8900R'sinin "klonu" olması, bir yandan görece uygun fiyatıyla 10m, 6m, 2m ve 70cm amatör bandlarında alma - gönderme yapabilmesi, ayrıca AM kipinde (modunda) hava bandını dinleyebilmesi gibi ilginç özellikleri var.

FT-9800 programında yer alan frekans sınır bilgileri

Yaesu FT-8900R

TYT TH-9800

Birden fazla cihazla uğraşmak yerine, tek bir cihaz kullanmak fikri câzip geldiği için bir TH-9800 aldım. 

Frekans bilgilerini elle girmektense, TH-9800'ün kendi programıyla bilgisayarda frekans bilgilerini oluşturup cihaza yüklemek daha akıllıca olacaktı. Cihazın el kitapçığı -kitapçık ismiyle müsemma olarak- pek bir küçük ve pek kifayetsiz. Mesela bilgisayardan yükleme yapmak ile ilgili hiç bir bilgiye rastlamadım. Cihazı evirip çevirince arkasında DATA yazan bir mini USB soket gördüm. 

TH-9800'ün DATA soketi

Hemen bir USB ara kabloyla cihazı bilgisayara bağladım, TH-9800'ün USB sürücüsünü de yükledim ama bilgisayar cihazı görmüyordu. Biraz araştırınca DATA yazan bu mini USB soketinin gerçek bir USB bağlantısı olmadığını, sâdece seri Rx ve Tx bağlantısı için  kullanıldığını anladım. Elimdeki FT232'li bir USB-seri dönüştürücünün Rx ve Tx çıkışlarını bir mini USB erkek soketinin uygun bacaklarına bağlayarak yaptığım denemede, bilgisayar cihazı gördü ve TH-9800 yazılımıyla cihazı hem okumak ve hem de yazmak mümkün oldu.

FT232 modülünün mini USB soketine bağlantısı şöyle olacak:

FT232                    miniUSB

GND       <-->         5 - GND (siyah)

Tx           <-->         2 - D- veya DM (Beyaz)

Rx           <-->         3 - D+ veya DP    (yeşil)

USB kablolarının renkleri zaman zaman değişiklik gösterebildiğinden, D-, D+ ve GND uçlarının doğru bağlandığından emin olunuz.

DİKKAT! TH-9800'ün şeması veya detaylı teknik bilgisine sâhip olmadığımdan, TH-9800'ün seri portunun mantık seviyelerini de bilemediğimden, FT232 modülünü 3v3 modunda çalıştırdım.

FT232 tümdevreli bir USB-seri dönüştürücü yerine başka bir tümdevreli dönüştürücü de kullanabilirsiniz. Ancak, 3v3-5v konusundaki ikâzımı dikkate alarak!

İpuçları

 Bâzı şeyleri satın alamazsınız, tecrübe de bunlardan birisi. Meşhur hikâyedir, adam attan düşmüş, yatakta ilk sözü "bana attan düşen birisini bulun" olmuş. Zaman zaman bir zorluğun pençesine düşüp kıvranmış, nîce debelenmeden sonra bulduğumuz hâl çâresi kulağımıza küpe olmuştur. İşte böyle debelenmeler netîcesinde edindiğim tecrübeleri paylaşmak istiyorum.

* Yukarıdaki resimde görüldüğü gibi bir Arduino Pro Micro satın alırsanız, Arduino IDE'de "leonardo"yu seçin.

Arduino Leonardo'da iki adet seri UART olduğu için eğer RX ve TX yazılı pinleri kullanmak istiyorsanız, serial yerine serial1'i seçmelisiniz.

* Arduino nano'da 13. pin 1k'lık bir direnç ile devredeki LED'e bağlıdır. Eğer 13. portu uygulamanızda kullanmak istiyorsanız, bu pinin LED ile olan bağlantısını kesmelisiniz.

* Piyasada "Li ion şarj devresi" ibaresi de kullanılarak satılan pil koruma ve dengeleme devreleri ŞARJ için ÜRETİLMEMİŞTİR. Bu devrenin görevi, seri bağlanan li ion pillerin aşırı akım ve gerilime ve aşırı boşalmaya karşı korunması ve piller arasında dengeleme sağlamaktır.

* USB'den seriye dönüştürücüler ne kadar masum? FTDI232 USB seri çeviriciler

Son zamanlarda ESP32 CAM kartları pek revaçta. Üzerine takılan minicik bir kamerayla kolayca IP kamera, yüz tanıma sistemi, hareket hâlinde resim çekme uygulamaları gerçekleştirilebiliyor bu kartla. Hadi oynayayım diye aldım bu kartlardan. Arduino IDE'si üzerinden programlamak üzere USB'den seriye dönüştürücü bir arabirim gerekiyordu. Elimde, FTDI232 çipiyle çalışan bir dönüştürücü vardı, bunu kullandım.

Gelin görün ki ESP32 kartını bir türlü programlayamıyordum. Sürekli "A fatal error occurred: Failed to write compressed data to flash after seq 0 (result was C100)" hata mesajı alıyordum. Seri iletişim hızını düşürdüm başka şeyler denedim. I ıh. Olmuyordu. Sonunda bir yerlerde "bu FTDI çiplerinin sahteleri pek randımanlı çalışmıyor" gibi bir şeyler okuyunca, Silicon Labs'ın CP210X tümdevresini kullanan bir başka USB seri dönüştürücüyü denedim ve ESP32 şıppadanak programlandı.

FTDI232 çipini kullanırken dikkat!

Plâstik kutulara düzgün delik açmak

Bir devre yaptınız, şık bir de plastik kutu satın aldınız. Kutuda soğutma delikleri, LED delikleri vs. açmak istiyorunuz. İki problemle karşılaşırsınız:

1) Delikleri eşit mesafede açmak

2) Deliğin etrafının düzgün olması.

1. problemi bertaraf etmek için, tutunun üzerine eşit aralıklarla çizgiler çizip, birleşme noktalarını delerek eşit mesafeli delikler elde edebilirsiniz. Ancak, çizgileri çizdiğiniz kalemin izlerini plâstik üzerinden çıkarmak zor olabileceği gibi, asetat kalemi gibi bir kalem kullanırsanız, plâstiği boyama riskiniz de ortaya çıkar. Bu mahzurlar olmadan delik delmenin en kolay yolu şöyledir:

Yukarıda görüldüğü gibi bir delikli pertinaksı kutunuzun deliklerin açılacağı yüzüne tercihan kağıt bantla yapıştırın. Deleceğiniz delikleri bir kalemle işaretleyin ve 0.8 mm'lik bir matkap ucuyla PERTİNAKSI KALDIRMADAN delikleri delin. 

Sonra pertinaksı kaldırın. Deldiğiniz delikleri istediğiniz kalınlıkta bir matkap ucuyla genişletin.

2. problemi bertaraf etmek için, delikleri görünen yüzden değil ters taraftan başlayarak delin. Plâstik, delinirken matkap ucunun dönmesiyle ısınarak bir miktar erir. Bu erişim plâstik delmeye başladığınız yüzde kalır.

Yukarıda 1. problemin çözümünde ilk olarak 0,8mm'lik bir matkap ucuyla delikleri delmiştik, genişletme deliklerini MUTLAKA görünen yüzün tersinden başlayarak açın.

Sonuç böyle olacaktır.

DS18B20

Dallas firmasınca üretilen -ki şimdilerde Anagol Devices Dallas'ı bünyesine kattı- DS18B20 1-wire protokolü ile çalışan bir sıcaklık algılayıcısı (sensörü). 1-wire protokolünde veri alışverişi tek bir hat üzerinden yapılır. Algılayıcıların birer adresi vardır, bu sâyede bir hatta birden çok algılayıcı bağlamak mümkün. Son zamanlarda yaşadığım bir olaydan yola çıkarak, hatta bağladığınız DS18B20'leri problemsiz okumak istiyorsanız, besleme hattını çok iyi filtreleyin. Bunun için besleme hattı ile şase arasına 100nF'lık bir kondansatör bağlayın.