Ayarlanabilir RF zayıflatıcı (Attenuator)

 RF devrelerinin ölçüm ve ayarlanmasında seviyesi bilinen bir işaret kaynağına ihtiyaç duyulur. Eğer elinizde çıkış seviyesi ayarlanabilen bir işaret üreteci varsa mesele yoktur. Ancak, elinizdeki işaret üretecinin çıkış seviyesi sâbit ise veya istenilen seviyeye kadar inemiyorsa bu durumda işaret üreteci ile devre arasına bir zayıflatıcı ilâve etmek gerekebilir. Bu amaçlar T veya Pİ tipi zayıflatıcılar kullanılabilir. Bu zayıflatıcıda kullanılacak dirençlerin karbon RF davranışının iyi olması, bir bobin gibi davranmaması -veya ihmal edilebilir ölçüde davranması- istenilir. Ayrıca devrede kullanılacak direnç değerleri çoğu zaman standart seri dışındadır. Meselâ 9 dB zayıflatma yapması istenilen 50 ohm'luk bir Pİ devresindeki direnç değerleri 61,58 Ohm ve 104,99 ohm'dur. Bu değerlere en yakın olarak standart  68 ohm ve 100 ohm'luk dirençler kullanıldığında zayıflatma 9,629 dB olacaktır.

Bu yüzden, ayarlı bir zayıflatıcı çok yararlı bir alet olacaktır. Bir süre önce böyle bir problemle karşılaştığımda, dirençlerle kurulu bir ayarlanabilir zayıflatıcı nasıl kurulabilir diye araştırma yaparken, bir tümdevreye rastladım. PE4302 kodlu bu tümdevre, 0-4 GHz aralığında 0,5 dB'lik adımlarla 31,5 dB'e kadar ayarlanabilir zayıflatma yapabiliyordu. Bu tümdevreyi kullanan modüller de internette satılıyordu. Hem de uygun bir fiyatla.

Tümdevre, seri veri ile kontrol edilebildiği gibi, herhangi bir kontol devresine ihtiyaç duymadan 6 adet pin üzerinden paralel olarak da ayarlanabiliyor. 

Bu 6 adet kontrol pininin görevleri şöyle:

V1 : 0,5 dB

V2: 1 dB

V3: 2 dB

V4: 4 dB

V5: 8 dB

V6: 16 dB

Diyelim ki 10 dB zayıfatma istiyorsunuz, 2 dB ve 8dB pinlerini mantık 1 seviyesine (besleme gerilimine) çekmeniz yeterli. Devre, +3 v ile besleniyor.

Emek Hırsızlığı

Evimde kullandığım Home Assistant'ın ESPHome devrelerinden birisi ile bir gerilim ölçmem gerekti. Yardım almak için Google'a "8266 adc" yazıp arattım. İlginç bir şekilde karşıma Türkçe sayfalar da çıktı. Arama sonuçlarından birisi, yayınlarını güvenle ve severek okuduğum randomnerdtutorials sitesindeki "ESP8266 ADC – Read Analog Values with Arduino IDE, MicroPython and Lua" başlıklı yazı idi. Arama sonuçlarında çıkan ilk birkaç Türkçe sayfayı okuyunca ŞOKE oldum! Zira Random Nerd Tutorials sitesindeki yayını birebir alan bu safya sahipleri yazının nereden alındığını göstermedikleri gibi, bâzı fotografların üzerine kendi "reklamlarını" da yapıştırmışlardı. Hatta bu Türkçe sayfalardan birisinin ismi, orijinal sayfadaki ismin -with yerine "ile", and yerine "ve" kullanılması haricinde- aynısı idi.

Maalesef bu bir kolaycılık olmanın ötesinde aynı zamanda bir suç; ama internetin denetimi çok zor olduğundan bu nevi örnekleri sıkça görüyoruz. Eskiden "Atari" isimli bir dergide vatandaşın birisi, Atari 800XL için bir saat programı yayınlamıştı da, ELO-Elektronik dergisinde "Bir (Ç)alma Olayı" başlıklı bir yazıda, Atari dergisinde yayınlanan saat programının "telif ücreti ödenerek" daha önceden  Elo-Elektronik dergisinde yayınlandığı bildirilmiş idi...

Benim de başıma geldi buna benzer olaylar. Bilginin paylaştıkça çoğalacağına inanan birisi olarak, elimden geldiğince bildiklerimi paylaşmaya çalışıyorum. Bu paylaştıklarımdan birisini bir "amatör" sanki kendi çalışması gibi bir internet sitesinde yayınlamıştı da, durumu bildirdiğimde mahçup olup özür dileceğini beklerken, "ne varmış yani" tadında bir cevap vermişti!

Lütfen emek hırsızlığına karşı tavır alın. Evet bilgiyi paylaşın ama "kaynak göstererek"... 

Sayısal (Dijital) Kip Alıcı - Vericiler - ADX Örneği

 Sayısal kipte (modda) haberleşme hem giderek yeni yeni metotlarla çeşitlenip zenginleşiyor hem de amatör telsizciler arasında giderek daha çok rağbet görüyor. Bunda, sayısal kip haberleşmelerinde düşük güçlerle, düşük sinyal / gürültü oranlarıyla bile uzak mesafelerle kolayca iletişim kurulması, hatta bilgisayarın "otomatik" olarak haberleşme yapması gibi âmiller var.

Haberleşmenin gittikçe artıp rağbet görmesiyle birlikte sayısal mod için basit QRP cihazlar da yapılmaya başlandı. Burkhard Kainka'nın "Guided FSK modulation with timer1 caption" başlıklı yazısı ve uygulama örneği âdeta işaret fişeği olmuş görünüyor.  Bu arada, QRP-Labs'ın kurucusu Hans Summers'ın QRP cihazlar konusundaki deneyimleri ve uygulama örnekleri de elbette bu alanda çok önemli bir başka meşale olmuştur. Bu örnekten yola çıkılarak, yazılımı bir arduino'ya gömülü olarak sayısal kip alıcı vericileri tasarlanmaya başladı. Bunlardan çok bilinen ve rağbet gören bir tanesi WB2CBA'nın tasarladığı ADX alıcı vericidir. Öyle ki, Amerika'dan Çin'e kadar bu devrenin ya tıpkısı ya da bir kaç ilâve ile neredeyse aynısı yapıldı; hatta internet üzerinden satışa sunulanlar bile var.

ADX, oldukça yalın bir tasarıma sâhip. Verici kısmına ait neredeyse kodlama işlemleri arduino üzerinde yapıldıktan sonra, gerekli "kaydırma" bilgilerinin Si5351 programlanabilir osilatörüne gönderilmesi ve üretilen dalganın kuvvetlendirilerek antene basılmasından ibâret. ( Bu arada, bu işaretin kuvvetlendirilmesindeki E sınıfı hikâyesini okumak isteyenler için internette bol bol kaynak var.)

ADX'in alıcı kısmına gelince: Esâen girişte çalışılmak istenilen banda uygun bir alçak geçiren filitre olduğundan, basitçe bir doğrudan alıcı (direct receiver) uygulaması yapılmış. Doğrudan alıcılar, alış frekansı ile aynı frekansta işaretin bir karıştırıcıya uygulanmasıyla çalışan basit devrelerdir. Bu tip alıcılar, seçicilik, hassasiyet gibi bâzı noksanları olsa da, SSB'yi demodüle edebilmesi gibi bir artıya sahiptir. (Seçiciliği birazcık olsun arttırabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü üzere, TA2003'ün girişine yaklaşık 1uH civarında ayarlanabilen  bobin ve 100pF'lık bir tank devresi ilâve ettim.)

ARA NOT: CD2003 tümdevresinin orijinali Toshiba'nın ürettiği TA2003 tümdevresidir. 

Devrenin câzibesine kapılarak, hemen bir PCB hazırlayıp ADX'i kurdum. Oda içindeki bir magnetik loop anten ile 20m. bandında FT8 kipinde pek çok Avrupa ülkesinin işaretlerini alabildim. Ancak, ya benim baskı devre tasarımımıdan kaynaklanan sebeplerle ya kullandığım tümdevrenin kalitesinden dolayı ya da işin içine henüz bil(e)mediğim başka rufailerin girmesi sebebiyle alış oldukça gürültülü idi.

Bunun yanında, kafama takılan başka hususlar vardı:

Bunların en başında geleni, Si5351'in, CD2003 alıcı tümdevresinin, 74ACT244 sürücü tümdevresinin ve elbette Arduino nano'nun +5v.luk besleme işinin tamamen Arduino'nun regülatör tümdevresine yüklenmiş olmasıydı. Arduino Nano bu devrenin kalbi olduğuna göre, bu kadar akım yükünün ona yüklenilmesi doğru gelmiyordu bana. İşte bunun için -yukarıdaki reimde görüldüğü üzere-  ADX devresine ayrı bir +5v besleme devresi ilâve ettim.

İkinci olarak, alıcı katının doğrudan alış yerine süperheterodin tekniğine dönüştürülmesinin daha iyi olacağını düşündüm. Bunun için  ya 2 adet karıştırıcı, ya da 2 adet karıştırıcısı olan bir tümdevre gerekiyordu. 2 adet karıştırıcının tekil elemanlarla yapılması da mümkün ise de, kolaylığı sebebiyle tümdevreler tercih ediliyor. Dolayısıyla, 2 adet karıştıcı için Philip'in SA612 tümdevresi kullanılabilirdi. Ancak SA612'nin temini zor ve pahalı. İkinci olarak 2 adet karıştırıcısı olan alıcı tümdevrelerine gelince, normalde NBFM alışı için tasarlanmış olmasına rağmen kolaylıkla SSB demodülasyonuna uygun olarak tasarıma uygun Motorola'nın alıcı tümdevreler igeldi aklıma ama onların da temini zordu. Bunları düşünürken, DJ7OO çağrı işaretli Klauss H. HIRSCHELMANN'ın sayfasında "Simple direct mix receivers for AFU bands in the range of about 3.5-70 MHz" konulu bir yazı ve uygulama örneği ile karşılaştım. Klauss'un asıl amacı -yazısının başlığında da belirttiği üzere- "QO-100" uydusundan işaret almak üzere bir alıcı tasarlamak idi. LNB çıkışındaki işareti aşağıya doğru çevirici ile düşürdükten sonra elde edeceği işaret için CD2003'ün AM giriş üst frekansı yeterli olamamış ki,  işareti önce  bir CD2003 tümdevresinin FM girişine tatbik ediyor, 10.7MHz arafrekans elde edecek şekilde FM karıştırıcıya işaret uyguladıktan sonra, FM karıştırıcı çıkışınından 10.7MHz'lik seramik bir filitre ile aldığı işareti 2. CD2003'ün AM girişine uyguluyor ve AM mikserin osilatör girişine de 10.7MHz'lik işaret uygulayarak SSB demodülasyonu sağlıyordu. CD2003'ün temini görece daha kolay olduğundan, bu iki tümdevreli çözüm bana daha uygun geldi.

Ara çözüm: 2 CD2003 ile superheterodin bir devre tasarlamak yerine, Çin'li BD6CR çağrı işaretli amatörün tasarımı, tek CD2003 ile superheterodin bir alıcı yapmak, SSB demodülasyonu için de ara frekansa 455 kHz civarında bir işaret enjekte etmek fikri daha câzip geldi.

Üçüncü husus, ikinci hususla bağlantılı olarak ortaya çıkıyor. Eğer alış için süperheterodin tekniği kullanılacaksa, bir BFO işareti de gerekiyordu. WB2CBA'nın ADX 1.6 yazılımında Si5351'in (3) saat çıkışından birisi CD2003'e doğrudan tatbik olunan alış frekansına uygun işareti üretirken, bir diğeri vericinin kodlanmış işaretini üretiyordu. 3. saat çıkışı ise Si5351'in kalibrasyonu için ve sadece kalibrasyon süresince kullanılan bir 1MHz'lik işaret üretiyordu. BFO işaretini, kalibrasyondan sonra boşta kalan saat çıkışına havale etmek gerekiyordu. Bunun için orijinal yazılımın içine dalıp kıra-döke de olsa 453,5 kHz'lik bir BFO işareti elde etmeyi başardım. Tabii alış için kullanılan işarete de 455 kHz ilave ettim.

Dördüncü husus: WB2CBA'nın tasarımında kip (mod) ve band toplamda 4 adet LED ile gösteriliyordu.Basit bir çözüm olmasına rağmen, bir göstergenin daha iyi olacağını düşündüm.

SONUÇ: Ortaya şöyle bir cihaz çıkacak: 

1) Alıcı kısmı superheterodin olacak

2) Olduçka modüler olacak. 

3) Si5153'ün 3. saat çıkışı (CK2) hem kalibrasyon için kullanılabilecek hem de kalibrasyon bittikten sonra BFO işareti üretecek

4) Frekans, kip ve band bilgileri küçük bir OLED ekranda gösterilecek.

 Yazılımı, WB2CBA'nın hazırladığı 1.6 sürümünü esas alarak yukarıdaki şartları gerçekleştirecek şekilde güncelliyorum.  Yukarıda prototipin ekranı görülüyor.

LOOP Anten - Neden, Niçin, Nasıl

 Amatörlerin en zorlandıkları konulardan birisi de antendir. Hangi tür anten kullanılmalı, anten nereye "dikilmeli", kendimizin yapması mı satın almak mı, hangi tür anten kablosu kullanılmalı... Bu sorular uzar gider. Tuzu kuru bâzıları "amaaan ne uğraşacağım, alırım biter" diyebilir; ancak şöyle bir araştırdığınızda anten fiyatlarının çok ama çok tuzlu olduğunu, tansiyonunuzu fırlatma riski olduğunu görürsünüz. Üstelik umumiyetle yurt dışında satılan bu antenleri Ülkemize getirtmek de ayrı bir zahmettir. Ülkemizde satanlardaki fiyatlar ise tuzludan öte tuz çorağıdır. Bu durumda amatör antenimi kendim yapsam mı düşüncesine yönelir. Bu defa da karşısına malzeme problemleri çıkar: Yok XXX-43 toroidi nereden bulurum, peki ama anteni yaptık ayarlamak için bir anten analizörüm yok, ne yapacağım... türü soruarla uğraşırsınız. Hadi malzemeleri temin ettiniz, bir yarım dalga sonsuz uç (EFHW - End Fed Half Wave) anten yapmaya karar verdiniz, anteni nereden nereye gereceksiniz... Komşulardan veya yandaki bina yönetiminden nasıl izin alabilirim gibi soru ve meselelerle uğraşmaya başlarsınız.

Maksadım antenini yapmak isteyen amatörleri umutsuzluğa sevketmek değil elbette, ama yukarıda yazdıklarım da birer gerçek.  Bahçe içinde müstakil bir evde oturan şanslılardan değilseniz apartman hayatı da bu problemlerin en başta geleni. Böyle durumlarda "kurtarıcı" olarak lanse edilen loop antenlere bakmakta fayda var. Balkonda ve hatta odada kullanılabilen bu antenlerin de bâzı menfî tarafları var elbette:

- Hiç bir zaman açık havaya gerilmiş uygun bir anten gibi performans gösteremezler.

- Ayarlanmaları (tune edilmeleri) oldukça zordur.

- Ayarlandıkları frekansta oldukça dar bir aralıkta uygun SWR'ye sahiptir.

- Ayarlamak için yüksek gerilime dayanıklı değişken kondansatöre ihtiyaç duyar.

- Çalışırken üzerinde oldukça yüksek (bâzen kilovoltlar) mertebesindeki RF akımı tehlikelidir.

- Yapımları uzun tel antenlere göre biraz daha zordur.

Bütün bu olumsuzluklara rağmen loop anten yine de iç gıcıklayıcıdır. Ana loop'u yapmak için çoğunlukla bakır boru kullanılsa da, LMR400 gibi kalın koaksiyel kablolarla yapılmış örnekleri de var. Ben de K5IJB çağrı işaretli Larry Nelson'ın tariflerine uyarak bir loop anten yapmak istedim. 

Nelson, birisi 40 metreden 10 metre bandına kadar kullanılabilen 86 cm çapında ve birisi de 20 metreden 10 metre bandına kadar kullanılabilen 76 cm çapında iki anten tarifi veriyor. Aradaki 10 cm'lik fark devede kulak olduğundan, 86 cm (34 inch) çapındaki anteni yapmayı kararlaştırdım. 86 cm çapındaki bir çemberin çevresi (Çevre=2 x pi x yarıçap) 270cm. olduğundan, bu uzunlukta LMR400 kablo temin etmem gerekiyordu. Şu sıralar piyasada Ericsson'un TCZ500 kodlu kablosu kolayca bulunabildiğinden, LMR400 eşdeğeri ve oldukça kaliteli olan TCZ500 alarak  işe başladım. Kondansatör olarak zamanında hurdacıdan aldığım 10-150 pF'lık bir değişken kondansatörü kullanacağım.

Antenin yapım safhalarını burada paylaşacağım. Hadi bismillah.

Anteni taşımak için, elimde olan 26x30cm'lik bir MDF levhayı kullandım. Bu levhanın ortasını delerek eski bir paspasın alüminyum sapını bu deliğe sâbitledim ve üzerine 15 mm çapında ve 1 metre uzunluğunda bir kayın çubuğu monte ettim. Bu çubuğun üzerine, kabloları duvara sâbitlemek için kullanılan çivili bir plâstik kanca çaktım.

Antenin derme-çatma hâliyle bir deneme yaptım. Oda içindeki antenin alış performansı şöyle:

Anteni bitirdim. Bu ilk loop "başarılı" loop anten denemem idi. Antenin son hâli şöyle:

Bitmiş hâldeki anten

Değişken kondansatörü bir kutuya yerleştirip, TCZ500 ile yapılmış ana loop'un girişleri için bu kutuya 10mm.'lik delikler açıp kabloların giriş yerlerini erişim plâstikle (silikon) sağlamlaştırdım. DİKKAT! TCZ500 kablosunun ekran (blendaj) kısmını anten için kullanacağız. İç iletkeni kullanmayacağız.

 İşareti ana loop'a kuple eden küçük loop'u şöyle yaptım: 

1-1,5 metre uzunluğunda bir RG-58 kablonun bir uçtan 61 cm.'lik kısmını işaretleyip bu noktada yaklaşıl 0,5cm'lik kısmın dış plâstik kaplamasını ekran tellerine zarar vermeden soydum. 61cm'lik kısmın ucunun ise hem plâstik kaplamasını ve hem de ekran tellerini soyup, ortadaki canlı ucu önceden açtığım 0,5cm'lik ekran teline lehimledim. Yukarıdaki resim bu işlemi açıkça göstermektedir. RG58'in loop hâricindeki kısmına birkaç edet ferrit uzun toroid geçirip ucuna da dişi bir BNC taktım.

  

  

Bu noktadan sonra denemelere başladım. 270cm'lik ana loop'un endüktansı yaklaşık olarak 2.8uH. Benim kullandığım değişken kondansatör de 10pf-150pF aralığında bir kapasiteye sâhip. Bu durumda, -bir paralel tank devresi gibi çalışan- loop ve kondansatör en yüksek kapasite olan 150pF'ta 7,8 MHz, en düşük kapasite olan 10pf'ta ise 30MHz'de rezonansa gelir. Dolayısıyla bu anteni 40m (7MHz) bandında kullanmak bu hâliyle mümkün değildi. Devreye 33pF gibi bir paralel kondansatör ekleyerek toplam kapasiteyi yükseltmeyi düşündüm. Ama 1kV'dan yüksek çalışma gerilimine dayanabilecek kondansatörüm yoktu. 

Acaba bu kondansatörü kendim yapabilir miyim diye düşünmeye başladım. 

Elimde bulunan FR4 malzemeden çift taraflı epoksiden kondansatör yapma fikri geldi aklıma. 3x5 cm'lik bir parçanın kapasitesini ölçünce 35pF buldum. Kabaca şöyle bir çıkarım yaptım:  Her iki yüzdeki bakır plâkanın biribirine mesafesi 1.8mm. 1mm mesafeli ve aralarında hava olan iki plâkanın atlama potansiyelinin 3kV olduğu dikkate alınınca, iki bakır plâkanın arasında FR4 malzeme değil de hava olsaydı bile 1.8x3=5.4kV'luk bir gerilime dayanabileceğini düşünerek, bu parçayı bir kondansatör gibi kullandım ve ana değişken kondansatöre bir anahtarla paralel bağlanacak hâle getirdim. Böylece anten 40m. (7 MHz) bandında da ayarlanabilir hâle geldi. 

Güç Kaynakları: Eski usûl doğrusal (lineer) mı yoksa anahtarlamalı (SMPS) mı? Güç kaynağı hikâyem.

 Pil ve akü gibi kimyevî güç kaynakları ayrı tutulursa, eskiden şebeke elektriği ile bir devreyi beslemek için klâsik doğrusal güç kaynakları kullanılırdı. Bu kaynaklarda, şebeke elektriğinin gerilimi önce bir transformatör vasıtasıyla düşürülür, sonra alternatif akım diyotlarla doğrultulup kondansatörlerle süzülüp regüle devreleriyle istenilen gerilime ayarlanarak maksada ulaşılırdı. Bu sistemin en büyük dezavantajı transformatör kayıpları ve çekilecek akıma göre büyük ve ağır transformatörler kullanmak ve ortaya çıkan ısıyı iyi bir soğutma sistemiyle dağıtmak idi. Hele hele 10 amper ve üstü akım gerektiren alıcı-verici devrelerinde kullanılacak transformatörün ağırlığı ve dolayısıyla fiyatı oldukça ehemmiyetli bir yer tutuyordu. İşte bu "istenmeyen tüyleri" yok etmek için anahtarlamalı güç kaynakları ortaya çıktı. Burada, osilatör devreleri ile  şehir şebekesinin 50 Hz'lik frekansından onlu kilohertzlerden yüzlü kilohertzlere kadar üretilen alternatif akım, kullanılan frekansa nisbeten küçük ve ferrit gibi çekirdekleri olan transformatörler kullanılarak daha düşün gerilim seviyelerine düşürülmekte, daha sonra doğrultulup regüle edilmektedir. 

Böylece, onlarca kiloluk transformatörlerin yerini birkaç yüz gramlık transformatörler alınca, "tüy gibi" ve yüksek güçlü güç kaynakları üretmek mümkün oldu. Bugün bilgisayarlarımızın güç kaynakları işte bu anahtarlamalı (Switched Mode Power Supply) tiptedir.

Anahtarlamalı güç kaynakları artık hayatımızın her alanında var: Cep telefonlarımızın doldurma aletlerinden bilgisayarlarımıza, televizyonlara kadar aklınıza gelen pek çok yerde... Tabii ki bu gelişme amatör telsizcilik alanında da kendini göstermekte gecikmedi. "Baba" firmaların ürettikleri çok kaliteli anahtarlamalı güç kaynakları bir yana tutulursa, PC güç kaynağından amatör telsiz güç kaynağı yapmak pek bir revaç görmeye başladı. Elbette gürültü ölçümü yapmadan. Zaten gürültü dediğin nedir ki! :)

"Yahu artık bu eskiden kalma, modifiye cihazlardan bıktım. Şöyle iki küçük cihazla amatör sancılarımı dindirebilirim." noktasına geldikten sonra HF+50 MHz için bir Yaesu FT-891 aldım. VHF ve UHF kısmı için de -Yaesu FT8900 klonu- bir TYT TH9800 aldım. TH9800 10m, 6m, 2m ve 70 cm bandlarında çalışabilen ilginç bir cihaz.  Böylece 30 kHz ilâ 950 MHz arası emrime amade hâle geldi.

Peki bu cihazları neyle, nasıl besleyecektim? Kaliteli güç kaynakları oldukça pahalı olduğundan kafamda bir doğrusal güç kaynağı yapma fikri vardı. Konuyu bir arkadaşımla konuşurken anahtarlamalı güç kaynağı tavsiye etti; hatta bir iyilik yapıp 2 adet HP ESP113 anahtarlamalı güç kaynağı hediye etti! 12v'ta 32 amper verebilen bu güç kaynağını kolayca yapılabilecek bir modifikasyonla 13.8v'a çıkarmak mümkündü, ben de öyle yaptım. Bu güç kaynağı sunucular için tasarlandığından, iyi bir soğutma için oldukça güçlü ve bir o kadar da gürültülü bir fan'ı vardı. Bu fan, sürekli çalışıyordu. Cep telefonu ile yaptığım ölçümde fanın gürültü seviyesi 67dB idi! Dayanılması zor bir ses! İnternette, fan'ın (+) beslemesine seri bir adet 4.7v'luk zener diyot bağlamak şeklinde bir öneri okuyup uyguladım ve gürültü seviyesi 50 dB'ye indi. 

Akım denemelerine başladım. Yaesu FT-891 alma modunda ortalama 1A akım çekiyor. Bağladım HP anahtarlamalı güç kaynağına. 5-10 dakika sonra güç kaynağı kapandı. Tekrar tekrar denedim, bir müddet sonra güç kaynağı kapanıyordu. Fan modifikasyonu yapmadığım diğer HP güç kaynağı ile deneme yaptım, kapanma olmuyordu, ama gürültü dayanılır gibi değildi..

Böylece ağır, hantal, ısınan doğrusal güç kaynağı yapma fikrine tekrar döndüm. Peki bana ne kadar amper gerekli idi? FT-891'in kitapçığında tam güçte 23A gerekli olduğu yazıyordu. 

OH8STN çağrı işaretli amatör telsizcinin yaptığı deneyde ( https://www.youtube.com/watch?v=H1aShLDZcFg ) ise güç ihtiyacı şöyle çıkıyor:

Tam güçte (yani 100W'ta) 15.2A! Ben cihazı hiç bir zaman tam güçte kullanmayı düşünmediğimden, azamî 15A'lik bir güç kaynağının yeterli olacağını düşünerek, araştırmaya başladım. Elimde eski yıllarda TEKNİM'in sardırdığı devasa bir trafo vardı. Devreyi kutulayabilmek için oldukça büyük bir kutu gerekiyordu. Sonunda, trafoyu ve güç kaynağı devresini ayrı ayrı kutulamaya karar verdim. Kutu olarak Altınkaya'nın 12.6cm x 25.8cm x 14.5cm ebadındaki DT-410 kodlu laboratuvar güç kaynağı kutusunu kullanmayı düşünüp ona göre tasarım yapmayı düşündüm.

Elimde bulunan ve üzerinde 4 adet TO-3 transistörü için delikler bulunan 15cmx 10cm büyüklüğündeki kanatlı soğutucuyu kullanmaya karar verdim; kutuya sığmadığı için uzunluğundan 5mm'yi kesmek şartıyla!

Soğutucum nisbeten küçük olduğundan, bir de izolatör ile verimi düşürmemek için kullanacağım transistörlerin kollektörlerini soğutucudan izole etmeden kullanabilmek için güç kaynağının negatif kutbunu regüle etmenin daha uygun olacağını düşündüm.  TA5THG çağrı işaretli "Tamirci Hasan Gonya"nın bir çalışmasını esas alarak, aynı gerekçelerle regülasyon için LM337 kullanmaya karar verdim. 

Ama aldığım her iki LM337 de (ON yani Motorola üretimi olmalarına rağmen) nazlanıp bende çalışmadı. Bunun üzerine 7912 kullanmaya karar verdim.

Yaptığım devrenin ilk test sonuçları şöyle:

1. deney:

Yaesu FT-891 alma modunda 1 amper akım çektiğinden önce 1,1 amper çeken bir yükle 10 dakikalık bir deney yaptım. Başlangıçta soğutucunun sıcaklığı 26,8 derece iken, her dakikada 1 derecelik artış gösterdi. 8. dakikada 34 derece civarında fan devreye girince, sıcaklık 10. dakikaya kadar 34,5 derecede sâbit kaldı.

2. Deney:

Yaesu FT-891, QRP olarak 5W'ta çalıştırıldığında 5,7 amper akım çektiğinden, 2. deneyi 6,06 amper çeken bir yükle yaptım. Başlangıçta soğutucu 24,6 derece iken ilk 4 dakikada her dakika başına 3 derecelik bir artış gösterdi. 4. dakikada fanın devreye girmesiyle birlikte neredeyse sâbit kaldı, hatta 1 derece düşerek 10. dakikaya ulaştı. 5W ile 10 dakikalık bir göndermeden sonra almaya geçince durum ne olacak diye merak ettim; sonraki 4 dakika boyunca sıcaklık 34 derece civarında sâbit kaldı.

Şimdi sıra 10 amper ve 15 amper deneylerinde.

3. Deney:

3. deneyi 10.4 amper çekerek yaptım. 34,2 derece ile başlayan testte 5 dakika süreyle  10.4 amper çektiğimde fanla birlikte sıcaklık 35,3 dereceye kadar yükseldi. Sonra 5 dakika süreyle 1.1 amper çektiğimde sıcaklık 33,9 dereceye düştü. Sonraki 10 dakika boyunca sürekli 10.4 amper akım çektim. Soğutucu sıcaklığı 36,9 dereceye kadar yükseldi. Daha sonra 40 dakika boyunca 1.1 amper çektim. Toplam 1 saatlik çalışma sonunda soğutucunun sıcaklığı 33,9 derece idi. 10.4 amper akım FT-891'de 40W çıkış gücü üretmek için gerekli besleme gücüne denk düşüyordu.

TYT TH-9800 Data Kablosu

 TYT firmasının çıkardığı TH-9800, ilginç bir cihaz. Bir yandan Yaesu'nun FT-8900R'sinin "klonu" olması, bir yandan görece uygun fiyatıyla 10m, 6m, 2m ve 70cm amatör bandlarında alma - gönderme yapabilmesi, ayrıca AM modunda hava bandını dinleyebilmesi gibi ilginç özellikleri var.

FT-9800 programında yer alan frekans limit bilgileri

Yaesu ft-8900R

TYT TH-9800

Birden fazla cihazla uğraşmak yerine, tek bir cihaz kullanmak fikri câzip geldiği için bir TH-9800 aldım. 

Frekans bilgilerini elle girmek yerine, TH-9800'ün kendi programıyla bilgisayarda frekans bilgilerini oluşturup cihaza yüklemek daha akıllıca olacaktı. Cihazın el kitapçığı -kitapçık ismiyle müsemma olarak- pek bir küçük ve pek kifayetsiz. Mesela bilgisayardan yükleme yapmak ile ilgili hiç bir bilgiye rastlamadım. Cihazı evirip çevirince arkasında DATA yazan bir mini USB soket gördüm. 

TH-9800'ün DATA soketi

Hemen bir USB ara kabloyla cihazı bilgisayara bağladım, TH-9800'ün USB sürücüsünü de yükledim ama bilgisayar cihazı görmüyordu. Biraz araştırınca bu DATA yazan mini USB soketinin gerçek bir USB bağlantısı olmadığını, sâdece seri Rx ve Tx bağlatısı için  kullanıldığını anladım. Elimdeki FT232'li bir USB-seri dönüştürücünün Rx ve Tx çıkışlarını bir mini USB erkek soketinin uygun bacaklarına bağlayarak yaptığım denemede, bilgisayar cihazı gördü ve TH-9800 yazılımıyla cihazı hem okumak ve hem de yazmak mümkün oldu.

FT232 modülünün mini USB soketine bağlantısı şöyle:

FT232        miniUSB

GND           5 - GND (siyah)

Tx               2 - D- veya DM (Beyaz)

Rx               3 - D+ veya DP    (yeşil)

USB kablolarının renkleri zaman zaman değişiklik gösterebildiğinden, D-, D+ ve GND uçlarının soğru bağlandığından emin olunuz.

DİKKAT! TH-9800'ün şeması veya detaylı teknik bilgisine sâhip olmadığımdan, TH-9800'ün seri portunun mantık seviyelerini de bilemediğimden, FT232 modülünü 3v3 modunda çalıştırdım.