QUANSHENG UV K5

19. güncelleme: 06.06.2025

DİKKAT! 

1) Burada yapılması önerilen işlemler, diğer kullanıcıların yaptıkları işlemleri tekraren anlatan bir derlemedir. Yapılacak işlemlerde kendi riskinizi üstlenirsiniz. Sayfa sahibi, derlenip aktarılan bu bilgiler ile ilgili herhangi bir sorumluluk kabul etmez.

 2) Cihaza firmware yüklenirken bilgisayarın kapanması sebebiyle işlemin yarıda kalması cihazınızı kullanılamaz hâle getirebilir. Bu yüzden, firmware yüklerken ya kesintisiz güç kaynağına bağlı bir bilgisayar veya kendi beslemesi olan bir dizüstü bilgisayar kullanın.

EK ve ÖNEMLİ BİLGİ: Çin yapımı telsizlerin pek çoğunda kullanılan Baofeng programlama arabiriminde bulunan bâzı tümdevrelerin sürücüleri Windows 10 tarafından desteklenmemektedir. Nitekim, aygıt yöneticisinden baktığınızda, "“PL2303HXA PHASED OUT SINCE 2012. PLEASE CONTACT YOUR SUPPLIER.” gibi bir ileti ile karşılaşıyorsunuz. Eğer böyle bir durumla karşılaşırsanız çözümü https://haprofs.com/pl2303hxa-phased-out-since-2012-please-contact-your-supplier-solved/ adresinde gösterilmektedir.

Çinli Quansheng firmasının ürettiği UV-K5 model el telsizi bir süredir oldukça revaçta. Youtube'da bu telsiz ile ilgili bir sürü video var. Github üzerinde de bolca uygulama yazılımı var; UV-K5 olarak arattığınızda 19 Ocak 2024 tarihinde 58 sayfa çıkıyor. Peki nedir bu telsize bu kadar ilgi?

Cevabı şu: Telsizin yazılımı açık kaynak kodlu. Bir sürü kişi bu kodu değiştirerek telsize çok farklı özellikler kazandırıyorlar. 

Bu el telsizinin orijinal yazılımı (firmware) ile çalışırken verilen özellikleri kısaca şöyle:

Alma:

50 -76 MHz 

76 - 108 MHz

108 - 135,9975 MHz

136 - 173,9975 MHz

350 - 399,9975 MHz

400 - 469,9975 MHz

470 - 599,9975 MHz

Cihaz, 76-108 MHz arasında WBFM, 108-136 MHz aralığında ise AM modlarında alış yapabiliyor. Yani bu cihazla hava bandını (uçakları) dinleyebilirsiniz.

UV-K5'te kullanılan Beken firmasının BK4819 kodlu tümdevresi esasen oldukça ilginç. 18-660 MHz ve 840-1300 MHz'i desteklediği veri kağıdında yazıyor. 

Gönderme frekanslarına gelince:

2m ve 70 cm amatör bandlarında gönderme yapabiliyor.

Buraya kadar herşey diğer Çin üretimi el telsizleri gibi görünüyor. Ama, yazılımında yapılacak değişiklikle bu cihaz 18 MHz ilâ 1300 MHz arasında çalışabiliyor! Ancak, 18 ilâ 1300 MHz aralığında mükemmel bir alış beklememek gerekiyor. (Bu konuda hazırlanmış bir video-değerlendirmeyi burada bulacaksınız.)

UV-K5'in modifikasyondan sonraki çeşitli ekran görüntüleri

Bu arada, bu cihazla ilgili çalışmalarını blogunda paylaşan KD8CEC kodlu amatör telsizci Ian Lee, youtube'da yayınladığı videoda, cihazın 5MHz'de bile çalıştığı görülüyor. Lee, bu işlem için gerekli donanım modifikasyonu blogunda paylaşmış. (Bu işlem için UV-K5'e bir adet SI4732 tümdevresi ilâve etmiş)

İnternette gezindiğinizde, telsizin birkaç farklı görseli ile karşılaşabilirsiniz.

 

UV-K5

  

UV-5R veya UV-5R plus

UV-K5(8)

Dış görünüşleri farklı olsa da, Quansheng firması, FCC'ye yaptığı 6 mart 2023 tarihli bildirimle UV-K5, UV-K5(2), UV-K5(6), UV-K5(8), UV-K5(9), UV-K5(11), UV-K5(22), UV-K5(66), UV-K5(88), UV-K5(99), UV-5R, UV-5R PLUS, UV-82 model numaralı cihazların, model ismi ve kutu tasarımları haricinde aynı cihaz olduğunu deklare etmektedir. 

Cihaz, yurt dışında oldukça uygun fiyatlarla satılmaktadır. Ben, Türkiye'de iş yapan bir alışveriş firması vasıtasıyla bu ürünün UV-K5 modelini  herşey dâhil 1.262 TL'ya getirttim. Kutudan, cihaz, pili, anten ve masaüstü sarj cihazı çıktı. Bu arada hemen belirtmek gerekiyor ki, bu telsizi USB-C tipi konnektör üzerinden telefon şarj cihazlarıyla şarj etmek de mümkün.

Şimdi gelelim bu cihaza yapılan ilâvelere:

Ferkans bandını 18 MHz ilâ 1300 MHz arasına genişletme,

SSB dinleme,

CW alma ve gönderme

SSTV metin gönderme.

GERÇEKLER

Bütün anlatılanlara, yazılıp, çizilenlere bakınca UV-K5 bir "mucize cihaz" gibi görünebilir, öyle bir düşünce oluşturabilir kafanızda. Ancak gerçekler işin pek de öyle olmadığını gösteriyor. UV-K5, asıl olarak VHF'de  2m, ve UHF'de ise 70cm. bandlarında çalıştırılmak üzere üretilmiş ucuz bir el cihazı. Cihazı ucuz tutabilmek adına, çevirerek frekans ayarı yapabileceğiniz bir encoder bile yok. Bu (2) amatör bandda çalışma yanında, 6m. bandı ile VHF hava bandını (AM) dinleyebilme özellikleri ilâve edilmiş. Ayrıca yapılan firmware değişikliği ile 18 MHz'den 1300 MHz'e kadar dinleme yapabilir hâle geliyor cihaz. Ancak, çok iyi bir HW filtrelemesinin olmaması sebebiyle bu dinlemeler ecnebilerin tâbiri ile "as is". Yâni, evet, ilginç bir cihaz. Fiyat / performans olarak da iyi. Bir tarayıcı olarak düşünülebilir. Ancak cihazı -bu frekanslardaki çıkış gücü ve harmonik emisyonu sebebiyle- bir 6m ve 23 cm. alıcı vericisi olarak düşünmemek gerekiyor. 

UV-K5 hakkındaki bâzı ilginç videolar:

Çeşitli yazılımların (firmware) karşılaştırması

3 Modeli tanıtılması ve SSB özelliği

UV-K5'in PC'den kontrolü

Cihazın spektrumskop özelliği

UV-K5'in alma performansı

UV-K5'in programlanması ve kilidinin açılması (unlock)

UV-K5 ile FT-8 Çalışma

UV-K5 hakkındaki bâzı ilginç internet sayfaları:

Egzummer modifikasyonları

DualTachyon modifikasyonları

SSTV, SSB vs modifikasyonlar

UV-K5 hakkındaki bütün GitHub sayfalarının listesi

Cihazın PC'den kontrol edilmesi için gerekli donanım ve yazılımla ilgili sayfa

Quansheng UV-K5 Wiki sayfası 

Losehu adlı kullanıcının Github sayfası

PROGRAMLAMA

UV-K5 programlama yazılımını buradan indirebilirsiniz. Quansheng'in sayfasında UV-K5 programlama yazılımının 201,05 M olduğu belirtilmiş. Ancak ,indirilen dosya 52,99 MB büyüklüğünde. Bu sizi şaşırtmasın.

Cihaz, Baofeng telsizleri için kullanılan programlama arabirimini kullanıyor.

İnternet tarayıcısı (Chrome)kullanarak cihaza firmware yüklemek

İnternet tarayıcısı (Chrome)  kullanarak egzumer firmware'ını yüklemek

FIRMWARE NASIL YÜKSELTİLİR / DEĞİŞTİRİLİR

Cihazın ana yazılımını (firmware) değiştirmek için (2) yol var.

Bunlardan birincisi, WebSerial işlemini destekleyen bir internet tarayıcı (browser) kullanmak. Ben, internet tarayıcı olarak çoğunlukla brave kullanıyorum. Ancak, Brave tarayıcı Chrome esas alınarak geliştirilen bir tarayıcı olmasına rağmen WebSerial işlemini desteklemiyor. Bu yüzden Chrome kullanarak bu işlemin nasıl yapıldığını anlatacağım.

1) Programlama kablosunu bilgisayarınızın USB portuna takın. Otomatik olarak gerekli yükleme / tanıma işlemi yapılacaktır.

2) PTT tuşuna basıp basılı tutarken cihazı açın. Led lamba yanacaktır. PTT tuşunu bırakın.

3) Programlama kablosunu şimdi  cihaza takın.

4) https://egzumer.github.io/uvtools/  adresini açın. Ekrandan "Select firmware file" kısmının karşısındaki "Browse"u tıklayarak açılan pencereden yüklemek istediğiniz firmware'i seçin.

5) "Flash firmware"ı tıklayın. Programlama kablosunun COM port numarasını girin ve "Connect"e tıklayın.

6) Yeni firmware cihazınıza yüklenecek ve cihaz otomatik olarak açılacaktır.

İkinci yola gelince:

1) http://en.qsfj.com/products/3002 adresinden "UV-K5 Firmware" dosyasını indirin.

2) İndirdiğiniz sıkıştırılmış dosyayı açarak "AnonymPSUpdater_Setup_EN.exe" dosyasını çalıştırarak "Portable radio update tools" yazılımını bilgisayarınıza kurun.

3) Programlama kablosunu bilgisayarınızın USB portuna takın. Otomatik olarak gerekli yükleme / tanıma işlemi yapılacaktır.

4) PTT tuşuna basıp basılı tutarken cihazı açın. Üstteki led lamba yanacaktır. PTT tuşunu bırakın.

5) Programlama kablosunu şimdi  cihaza takın.

6) 2. adımdaki kurduğunuz "Portable radio update tools" programını çalıştırın.

7) "COM:" kutucuğundan bigisayarınıza bağladığınız programlama kablosunun bağlı olduğu com numarasını seçip "connect"e tıklayın.

8) "Program file" kutucuğunun sağındaki "..." üç noktaya tıklayarak yüklemek istediğiniz firmware dosyasını seçiniz.

9) Update'e tıklayarak firmware'in cihazınıza yüklenmesini başlatın. Yeni firmware cihazınıza yüklenecek ve cihaz otomatik olarak açılacaktır.

FIRMWARE'LERİ NEREDE BULABİLİRİM? UV-K5 FİRMWARE CENNETİ

https://github.com/spm81/Quansheng_UV-K5/tree/main/Firmware/UNIVERSAL%20FIRMWARE%20(%20All%20Radios%20-%20UV-K5%2C%20UV-K5(8)%2C%20UV-K6%2C%20UV-5R%20Plus%2C%20etc...) adresinde UV-K5 için hazırlanmış pek çok firmware bulabilirsiniz.

EGZUMER CHIRP İLE PROGRAMLAMA

1) https://github.com/egzumer/uvk5-chirp-driver/releases adresinden Chirp'in son sürümünü indirin.

(Bu programın bilgisayara zararlı olduğu yolunda bir uyarı gelse de indirin)

2) https://github.com/egzumer/uvk5-chirp-driver adresinden "uvk5_EGZUMER.py" dosyasını indirin.

3) CHIRP egzumer dosyasını çalıştırın. "Yardım" menüsü altındaki "Geliştirici Modu"nu seçerek etkinleştirin. (Bu işlemi seçtiğinizde gelen uyarı mesajını önemsemeyin)

4) CHIRP egzumer programın kapatın ve yeniden çalıştırın.

5) "File" menüsü altından "Modül Yükle..."yi seçin. Gelen ikaz iletisine evet diyerek devam edin.

6) İndirmiş olduğunuz "uvk5_EGZUMER.py" dosyasını seçerek devam edin.

Artık Chirp programını gizli özellikleri ile kullanabilirsiniz.

KENDİ FIRMWARE'İNİZİ OLUŞTURUN

UV-K5 için hazırlanan FW'lerde çeşitli özellikler var. Bu özelliklerden bâzılarını istemiyor olabilirsiniz. Hangi özelliklerin derlemeye dâhil edileceğini derlemeden önce kendiniz belirliyorsuzu. Ancak, C ce C+ dili konusunda bilginiz yoksa, ya da derleme ortamınız yoksa, bu işlemi GitHub üzerinde yapabilirsiniz. 

Bu konudaki açıklayıcı bilgiye https://github.com/joaquimorg/uv-k5-firmware-custom/tree/main adresinden ulaşabilirsiniz.

UV-K5 TÜRKÇE MENÜ

https://github.com/joaquimorg/uv-k5-firmware-custom/tree/main adresinden ulaşarak GitHub üzerinde firmware'i derleyebileceğinizi yukarıda belirtmiştim.

İster GitHub üzerinde derleyin isterse PC'nizde derleyin, "uv-k5-firmware-custom" deposunda kaynak kodlar yer almaktadır.  "ui" klasöründeki "menu.c" dosyasında cihazın menüsündeki metinler bulunmaktadır. Aşağıdaki resimde gösterildiği üzere, tırnak işareti arasındaki İngilizce menü eleman isimlerini Türkçe karakter kullanmamak ve 6 karakteri geçmemek Türkçeleştirebilirsiniz.

Mesela "Step", yerine "Adim" yazabilirsiniz.

GİZLİ MENÜ ÖGELERİNE ERİŞME

Cihazın yan tarafındaki PTT tuşu ile, PTT tuşunun hemen altındaki orta tuşa ayı anda basarken cihazı açarsanız, normalde gösterilmeyen gizli menü ögelerine erişebilirsiniz.

HIZLI MENÜ ERİŞİMİ

UV-K5'in menüsüne M tuşuna basarak giriliyor. Daha sonra aşağı ve yukarı tuşu ile istenilen menü ögesine gidiliyor. Bu bâzen uzun zaman alan sıkıcı bir iş olabiliyor. Menü ögelerine daha kolay ulaşmanın yolu, M tuşundan sonra istediğiniz menü ögesinin numarasını girmek. Mesela, Kip'i (Mode) seçmek için M tuşundan sonra 13 yazmanız yeterli.

Egzumer 'in hazırladığı FW için menü numaraları şöyle:

(Kaynak: https://github.com/egzumer/uv-k5-firmware-custom/wiki/Menu )

1. Step - step of the frequency (in kHz), up/down buttons change frequency by this value, also you can only set a frequency that is multiple of half of this value.
2. TxPwr - radio output power (LOW/MID/HIGH)
3. RxDCS - receiver Digital-Coded Squelch, if you enable this, squelch will only unlock if this code is being received. You can start a DCS/CTCSS scan while you are in this menu option by pressing * SCAN button
4. RxCTCS - receiver Continuous Tone-Coded Squelch System, squelch will only unlock if this code is being received. You can start a DCS/CTCSS scan while you are in this menu option by pressing * SCAN button
5. TxDCS - transmitter Digital-Coded Squelch, radio will send given code while transmitting
6. TxCTCS - transmitter Continuous Tone-Coded Squelch System, radio will send given code while transmitting
7. TxODir - transmitter frequency offset direction
8. TxOffs - transmitter frequency offset value
9. W/N - bandwidth used by transceiver
• WIDE - 25kHz
• NARROW - 12.5kHz
10. Scramb - scrambler, distorts the audio so it would be harder to understand for other listeners, if two radios use the same setting they can communicate
11. BusyCL - busy channel lockout, blocks radio from transmitting when signal is being received
12. Compnd - compander (compressor/expander), allows signals with a large dynamic range to be transmitted over facilities that have a smaller dynamic range capability, improves audio quality, both radios should use this option
13. Demodu - demodulator mode, default is FM, AM/USB can be used for listening only
14. ScAdd1 - add channel to scan list 1
15. ScAdd2 - add channel to scan list 2
16. ChSave - save current setting to a memory channel
17. ChDele - delete memory channel
18. ChName - modify memory channel name
• Use up/down keys to select a channel to edit
• Press the Menu button again to enter edit name mode
• Use up/down keys or digits (0 ~ 9) to cycle the letters etc.
• Press the Menu button to move to the next character position
• Repeat above two steps till you reach the end
• When "Sure?" pops up, press Menu to save, or Exit to cancel
• Press Exit at any time to cancel the edit and return to main menu.
19. SList - selects which channel is used by memory channel scanner
20. SList1 - channels assigned to scan list 1
21. SList2 - channels assigned to scan list 2
22. ScnRev - scan resume mode
• CARRIER - resume scan after signal disappears
• TIMEOUT - resume scan after 5 seconds pause
• STOP - after receiving a signal, stop the scan
23. F1Shrt - side button 1 short press function
24. F1Long - side button 1 long press function
25. F2Shrt - side button 2 short press function
26. F2Long - side button 2 long press function
27. M Long - menu button long press function
28. KeyLck - auto keypad lock option
29. TxTOut - max transmission time limit
30. BatSav - battery save option, a rate between active time and sleep time
31. Mic - microphone sensitivity
32. MicBar - microphone bar that appears while transmitting
33. ChDisp - channel display style
34. POnMsg - power on message
35. BatTxt - additional battery value on the status bar in % or volts
36. BackLt - backlight duration
37. BLMin - minimal backlight brightness, when the screen backlight turns OFF it will go dim to this value
38. BLMax - maximal backlight brightness, when the screen backlight turns ON it will turn bright to this value
39. BltTRX - backlight activation on TX or RX
40. Beep - keypad press beep sound
41. Roger - roger beep at the end of transmission
42. STE - squelch tail eliminator, eliminates noise at the end of a transmission
43. RP STE - repeater squelch tail eliminator
44. 1 Call - one key call channel, lets you quickly switch to the channel with 9 Call button
45. ANI ID - DTMF communication radio ID
46. UPCode - DTMF code that is sent at the beginning of transmission
47. DWCode - DTMF code that is sent at the end of a transmission
48. PTT ID - sets if UPCode and/or DWCode should be transmitted
49. D ST - DTMF side tone switch, lets you hear transmitted tones in the radio speaker
50. D Resp - DTMF decoding response
• DO NOTHING: do nothing
• RING - Local ringing
• REPLY - reply response
• BOTH - local ringing + reply response
51. D Hold - DTMF auto reset time
52. D Prel - DTMF pre-load time
53. D Decd - enables DTMF decoder
54. D List - list of DTMF contacts
55. D Live - displays DTMF codes received by radio in the middle of the screen
56. AM Fix - activates autogain AM fix function
57. VOX - voice TX activation sensitivity level VOX Setting
58. BatVol - battery voltage and percentage
59. RxMode - sets how the upper and lower frequency is used
• MAIN ONLY - always transmits and listens on the main frequency
• DUAL RX RESPOND - listens to both frequencies, if signal is received on the secondary frequency it locks to it for a couple of seconds so you can respond to the call (DWR)
• CROSS BAND - always transmits on the primary and listens on the secondary frequency (XB)
• MAIN TX DUAL RX - always transmits on the primary, listens to both (DW)
60. Sql - squelch sensitivity level

61. BatTyp - battery type, 1600mAh and 2200mAh battery has very different discharge curve, this is used to calculate battery level percentage
62. Reset - resets radio configuration settings
• VFO - removes only channel settings
• ALL - resets all radio settings

UV-K5 ve SAYISAL KİPLER (MODLAR)

Bu arada, KD8CEC çağrı işaretli Ian Lee, UV-K5'ler için "C-BOARD" diye bir DSP kartı tasarladı. RP2040 işlemcili kartları kullanarak yapılan bu yavru kart sâyesinde UV-K5'in FT8 gibi sayısal modlarda çalışabilmesi mümkün hâle geldi.

Ayrıntılı bilgiyi Ian Lee'nin http://www.hamskey.com/2024/03/c-board-for-uv-k5.html adresindeki sayfasında bulabilirsiniz.

UV-K5 ile METİN İLETİSİ (mesajı) GÖNDERMEK

Github'da kamilsss655 kullanıcısının hazırladığı UV-K5 yazılımının (ki Nunu sürümü olarak da biliniyor) ile UK-K5 cihazları arasında metin iletileri gönderebilmenin mümkün olduğuna dair bir video seyrettim.

Videoda bahsi geçen UV-K5 yazılımını şu adresten indirebilirsiniz:

https://github.com/kamilsss655/uv-k5-firmware-custom

Ayarlanabilir RF zayıflatıcı (Attenuator)

 RF devrelerinin ölçüm ve ayarlanmasında seviyesi bilinen bir işaret kaynağına ihtiyaç duyulur. Eğer elinizde çıkış seviyesi ayarlanabilen bir işaret üreteci varsa mesele yoktur. Ancak, elinizdeki işaret üretecinin çıkış seviyesi sâbit ise veya istenilen seviyeye kadar inemiyorsa bu durumda işaret üreteci ile devre arasına bir zayıflatıcı ilâve etmek gerekebilir. Bu amaçlar T veya Pİ tipi zayıflatıcılar kullanılabilir. Bu zayıflatıcıda kullanılacak dirençlerin karbon RF davranışının iyi olması, bir bobin gibi davranmaması -veya ihmal edilebilir ölçüde davranması- istenilir. Ayrıca devrede kullanılacak direnç değerleri çoğu zaman standart seri dışındadır. Meselâ 9 dB zayıflatma yapması istenilen 50 ohm'luk bir Pİ devresindeki direnç değerleri 61,58 Ohm ve 104,99 ohm'dur. Bu değerlere en yakın olarak standart  68 ohm ve 100 ohm'luk dirençler kullanıldığında zayıflatma 9,629 dB olacaktır.

Bu yüzden, ayarlı bir zayıflatıcı çok yararlı bir alet olacaktır. Bir süre önce böyle bir problemle karşılaştığımda, dirençlerle kurulu bir ayarlanabilir zayıflatıcı nasıl kurulabilir diye araştırma yaparken, bir tümdevreye rastladım. PE4302 kodlu bu tümdevre, 0-4 GHz aralığında 0,5 dB'lik adımlarla 31,5 dB'e kadar ayarlanabilir zayıflatma yapabiliyordu. Bu tümdevreyi kullanan modüller de internette satılıyordu. Hem de uygun bir fiyatla.

Tümdevre, seri veri ile kontrol edilebildiği gibi, herhangi bir kontol devresine ihtiyaç duymadan 6 adet pin üzerinden paralel olarak da ayarlanabiliyor. 

Bu 6 adet kontrol pininin görevleri şöyle:

V1 : 0,5 dB

V2: 1 dB

V3: 2 dB

V4: 4 dB

V5: 8 dB

V6: 16 dB

Diyelim ki 10 dB zayıfatma istiyorsunuz, 2 dB ve 8dB pinlerini mantık 1 seviyesine (besleme gerilimine) çekmeniz yeterli. Devre, +3 v ile besleniyor.

Emek Hırsızlığı

Evimde kullandığım Home Assistant'ın ESPHome devrelerinden birisi ile bir gerilim ölçmem gerekti. Yardım almak için Google'a "8266 adc" yazıp arattım. İlginç bir şekilde karşıma Türkçe sayfalar da çıktı. Arama sonuçlarından birisi, yayınlarını güvenle ve severek okuduğum randomnerdtutorials sitesindeki "ESP8266 ADC – Read Analog Values with Arduino IDE, MicroPython and Lua" başlıklı yazı idi. Arama sonuçlarında çıkan ilk birkaç Türkçe sayfayı okuyunca ŞOKE oldum! Zira Random Nerd Tutorials sitesindeki yayını birebir alan bu safya sahipleri yazının nereden alındığını göstermedikleri gibi, bâzı fotografların üzerine kendi "reklamlarını" da yapıştırmışlardı. Hatta bu Türkçe sayfalardan birisinin ismi, orijinal sayfadaki ismin -with yerine "ile", and yerine "ve" kullanılması haricinde- aynısı idi.

Maalesef bu bir kolaycılık olmanın ötesinde aynı zamanda bir suç; ama internetin denetimi çok zor olduğundan bu nevi örnekleri sıkça görüyoruz. Eskiden "Atari" isimli bir dergide vatandaşın birisi, Atari 800XL için bir saat programı yayınlamıştı da, ELO-Elektronik dergisinde "Bir (Ç)alma Olayı" başlıklı bir yazıda, Atari dergisinde yayınlanan saat programının "telif ücreti ödenerek" daha önceden  Elo-Elektronik dergisinde yayınlandığı bildirilmiş idi...

Benim de başıma geldi buna benzer olaylar. Bilginin paylaştıkça çoğalacağına inanan birisi olarak, elimden geldiğince bildiklerimi paylaşmaya çalışıyorum. Bu paylaştıklarımdan birisini bir "amatör" sanki kendi çalışması gibi bir internet sitesinde yayınlamıştı da, durumu bildirdiğimde mahçup olup özür dileceğini beklerken, "ne varmış yani" tadında bir cevap vermişti!

Lütfen emek hırsızlığına karşı tavır alın. Evet bilgiyi paylaşın ama "kaynak göstererek"... 

Sayısal (Dijital) Kip Alıcı - Vericiler - ADX Örneği

 Sayısal kipte (modda) haberleşme hem giderek yeni yeni metotlarla çeşitlenip zenginleşiyor hem de amatör telsizciler arasında giderek daha çok rağbet görüyor. Bunda, sayısal kip haberleşmelerinde düşük güçlerle, düşük sinyal / gürültü oranlarıyla bile uzak mesafelerle kolayca iletişim kurulması, hatta bilgisayarın "otomatik" olarak haberleşme yapması gibi âmiller var.

Haberleşmenin gittikçe artıp rağbet görmesiyle birlikte sayısal mod için basit QRP cihazlar da yapılmaya başlandı. Burkhard Kainka'nın "Guided FSK modulation with timer1 caption" başlıklı yazısı ve uygulama örneği âdeta işaret fişeği olmuş görünüyor.  Bu arada, QRP-Labs'ın kurucusu Hans Summers'ın QRP cihazlar konusundaki deneyimleri ve uygulama örnekleri de elbette bu alanda çok önemli bir başka meşale olmuştur. Bu örnekten yola çıkılarak, yazılımı bir arduino'ya gömülü olarak sayısal kip alıcı vericileri tasarlanmaya başladı. 

ADX, oldukça yalın bir tasarıma sâhip. Verici kısmına ait neredeyse kodlama işlemleri arduino üzerinde yapıldıktan sonra, gerekli "kaydırma" bilgilerinin Si5351 programlanabilir osilatörüne gönderilmesi ve üretilen dalganın kuvvetlendirilerek antene basılmasından ibâret. ( Bu arada, bu işaretin kuvvetlendirilmesindeki E sınıfı hikâyesini okumak isteyenler için internette bol bol kaynak var.)

ADX'in alıcı kısmına gelince: Esâen girişte çalışılmak istenilen banda uygun bir alçak geçiren filitre olduğundan, basitçe bir doğrudan alıcı (direct receiver) uygulaması yapılmış. Doğrudan alıcılar, alış frekansı ile aynı frekansta işaretin bir karıştırıcıya uygulanmasıyla çalışan basit devrelerdir. Bu tip alıcılar, seçicilik, hassasiyet gibi bâzı noksanları olsa da, SSB'yi demodüle edebilmesi gibi bir artıya sahiptir. (Seçiciliği birazcık olsun arttırabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü üzere, TA2003'ün girişine yaklaşık 1uH civarında ayarlanabilen  bobin ve 100pF'lık bir tank devresi ilâve ettim.)

ARA NOT: CD2003 tümdevresinin orijinali Toshiba'nın ürettiği TA2003 tümdevresidir. 

Devrenin câzibesine kapılarak, hemen bir PCB hazırlayıp ADX'i kurdum. Oda içindeki bir magnetik loop anten ile 20m. bandında FT8 kipinde pek çok Avrupa ülkesinin işaretlerini alabildim. Ancak, ya benim baskı devre tasarımımdan kaynaklanan sebeplerle ya kullandığım tümdevrenin kalitesinden dolayı ya da işin içine henüz bil(e)mediğim başka rufailerin girmesi sebebiyle alış oldukça gürültülü idi.

Bunun yanında, kafama takılan başka hususlar vardı:

Bunların en başında geleni, Si5351'in, CD2003 alıcı tümdevresinin, 74ACT244 sürücü tümdevresinin ve elbette Arduino nano'nun +5v.luk besleme işinin tamamen Arduino'nun regülatör tümdevresine yüklenmiş olmasıydı. Arduino Nano bu devrenin kalbi olduğuna göre, bu kadar akım yükünün ona yüklenilmesi doğru gelmiyordu bana. İşte bunun için -yukarıdaki reimde görüldüğü üzere-  ADX devresine ayrı bir +5v besleme devresi ilâve ettim.

İkinci olarak, alıcı katının doğrudan alış yerine süperheterodin tekniğine dönüştürülmesinin daha iyi olacağını düşündüm. Bunun için  ya 2 adet karıştırıcı, ya da 2 adet karıştırıcısı olan bir tümdevre gerekiyordu. 2 adet karıştırıcının tekil elemanlarla yapılması da mümkün ise de, kolaylığı sebebiyle tümdevreler tercih ediliyor. Dolayısıyla, 2 adet karıştıcı için Philip'in SA612 tümdevresi kullanılabilirdi. Ancak SA612'nin temini zor ve pahalı. İkinci olarak 2 adet karıştırıcısı olan alıcı tümdevrelerine gelince, normalde NBFM alışı için tasarlanmış olmasına rağmen kolaylıkla SSB demodülasyonuna uygun olarak tasarıma uygun Motorola'nın alıcı tümdevreler igeldi aklıma ama onların da temini zordu. Bunları düşünürken, DJ7OO çağrı işaretli Klauss H. HIRSCHELMANN'ın sayfasında "Simple direct mix receivers for AFU bands in the range of about 3.5-70 MHz" konulu bir yazı ve uygulama örneği ile karşılaştım. Klauss'un asıl amacı -yazısının başlığında da belirttiği üzere- "QO-100" uydusundan işaret almak üzere bir alıcı tasarlamak idi. LNB çıkışındaki işareti aşağıya doğru çevirici ile düşürdükten sonra elde edeceği işaret için CD2003'ün AM giriş üst frekansı yeterli olamamış ki,  işareti önce  bir CD2003 tümdevresinin FM girişine tatbik ediyor, 10.7MHz arafrekans elde edecek şekilde FM karıştırıcıya işaret uyguladıktan sonra, FM karıştırıcı çıkışınından 10.7MHz'lik seramik bir filitre ile aldığı işareti 2. CD2003'ün AM girişine uyguluyor ve AM mikserin osilatör girişine de 10.7MHz'lik işaret uygulayarak SSB demodülasyonu sağlıyordu. CD2003'ün temini görece daha kolay olduğundan, bu iki tümdevreli çözüm bana daha uygun geldi.

Ara çözüm: 2 CD2003 ile superheterodin bir devre tasarlamak yerine, Çin'li BD6CR çağrı işaretli amatörün tasarımı, tek CD2003 ile superheterodin bir alıcı yapmak, SSB demodülasyonu için de ara frekansa 455 kHz civarında bir işaret enjekte etmek fikri daha câzip geldi.

Üçüncü husus, ikinci hususla bağlantılı olarak ortaya çıkıyor. Eğer alış için süperheterodin tekniği kullanılacaksa, bir BFO işareti de gerekiyordu. WB2CBA'nın ADX 1.6 yazılımında Si5351'in (3) saat çıkışından birisi CD2003'e doğrudan tatbik olunan alış frekansına uygun işareti üretirken, bir diğeri vericinin kodlanmış işaretini üretiyordu. 3. saat çıkışı ise Si5351'in kalibrasyonu için ve sadece kalibrasyon süresince kullanılan bir 1MHz'lik işaret üretiyordu. BFO işaretini, kalibrasyondan sonra boşta kalan saat çıkışına havale etmek gerekiyordu. Bunun için orijinal yazılımın içine dalıp kıra-döke de olsa 453,5 kHz'lik bir BFO işareti elde etmeyi başardım. Tabii alış için kullanılan işarete de 455 kHz ilave ettim.

Dördüncü husus: WB2CBA'nın tasarımında kip (mod) ve band toplamda 4 adet LED ile gösteriliyordu.Basit bir çözüm olmasına rağmen, bir göstergenin daha iyi olacağını düşündüm.

SONUÇ: Ortaya şöyle bir cihaz çıkacak: 

1) Alıcı kısmı superheterodin olacak

2) Oldukça modüler olacak. 

3) Si5153'ün 3. saat çıkışı (CK2) hem kalibrasyon için kullanılabilecek hem de kalibrasyon bittikten sonra BFO işareti üretecek

4) Frekans, kip ve band bilgileri küçük bir OLED ekranda gösterilecek.

 Yazılımı, WB2CBA'nın hazırladığı 1.6 sürümünü esas alarak yukarıdaki şartları gerçekleştirecek şekilde güncelliyorum.  Yukarıda prototipin ekranı görülüyor.

YOLUN SONU

ADX alıcı-verici devresi

Modüler alıcı

Yazılımı, yukarıda belirttiğim hususlara göre değiştirdim. Yeni bir baskı devre hazırladım. Alıcı kısmını modüler olması için ayrı bir yavru kart olarak tasarladım. Süperheterodin alıcı, doğrudan alıcıya (direct receiver  DC receiver) alış hassasiyeti ve seçicilik bakımından çok daha iyi olmakla beraber, "hayal frekans" denilen bir dertten muzdariptir. Bunun için RF giriş katının ya "tune" (alma frekansına ayarlanmış) ya da ara frekans değerinden daha dar bir band geçiren filtre ile süzülmüş olması gereklidir. Her iki çözüm de bu basit alıcının sınırlarını aşacağından süperheterodin alıcı yapımından vazgeçtim.

Diğer taraftan, TA2003 (CD2003) tümdevresinin ilk karıştırıcı (mixer) katını kullanarak bir DC alıcı yapmak da hassasiyet ve seçicilik bakımından beni tatmin etmediğinden, bu projeyi durdurma kararı verdim.

 

LOOP Anten - Neden, Niçin, Nasıl

 Amatörlerin en zorlandıkları konulardan birisi de antendir. Hangi tür anten kullanılmalı, anten nereye "dikilmeli", kendimizin yapması mı satın almak mı, hangi tür anten kablosu kullanılmalı... Bu sorular uzar gider. Tuzu kuru bâzıları "amaaan ne uğraşacağım, alırım biter" diyebilir; ancak şöyle bir araştırdığınızda anten fiyatlarının çok ama çok tuzlu olduğunu, tansiyonunuzu fırlatma riski olduğunu görürsünüz. Üstelik umumiyetle yurt dışında satılan bu antenleri Ülkemize getirtmek de ayrı bir zahmettir. Ülkemizde satanlardaki fiyatlar ise tuzludan öte tuz çorağıdır. Bu durumda amatör antenimi kendim yapsam mı düşüncesine yönelir. Bu defa da karşısına malzeme problemleri çıkar: Yok XXX-43 toroidi nereden bulurum, peki ama anteni yaptık ayarlamak için bir anten analizörüm yok, ne yapacağım... türü soruarla uğraşırsınız. Hadi malzemeleri temin ettiniz, bir yarım dalga sonsuz uç (EFHW - End Fed Half Wave) anten yapmaya karar verdiniz, anteni nereden nereye gereceksiniz... Komşulardan veya yandaki bina yönetiminden nasıl izin alabilirim gibi soru ve meselelerle uğraşmaya başlarsınız.

Maksadım antenini yapmak isteyen amatörleri umutsuzluğa sevketmek değil elbette, ama yukarıda yazdıklarım da birer gerçek.  Bahçe içinde müstakil bir evde oturan şanslılardan değilseniz apartman hayatı da bu problemlerin en başta geleni. Böyle durumlarda "kurtarıcı" olarak lanse edilen loop antenlere bakmakta fayda var. Balkonda ve hatta odada kullanılabilen bu antenlerin de bâzı menfî tarafları var elbette:

- Hiç bir zaman açık havaya gerilmiş uygun bir anten gibi performans gösteremezler.

- Ayarlanmaları (tune edilmeleri) oldukça zordur.

- Ayarlandıkları frekansta oldukça dar bir aralıkta uygun SWR'ye sahiptir.

- Ayarlamak için yüksek gerilime dayanıklı değişken kondansatöre ihtiyaç duyar.

- Çalışırken üzerinde oldukça yüksek (bâzen kilovoltlar) mertebesindeki RF akımı tehlikelidir.

- Yapımları uzun tel antenlere göre biraz daha zordur.

Bütün bu olumsuzluklara rağmen loop anten yine de iç gıcıklayıcıdır. Ana loop'u yapmak için çoğunlukla bakır boru kullanılsa da, LMR400 gibi kalın koaksiyel kablolarla yapılmış örnekleri de var. Ben de K5IJB çağrı işaretli Larry Nelson'ın tariflerine uyarak bir loop anten yapmak istedim. 

Nelson, birisi 40 metreden 10 metre bandına kadar kullanılabilen 86 cm çapında ve birisi de 20 metreden 10 metre bandına kadar kullanılabilen 76 cm çapında iki anten tarifi veriyor. Aradaki 10 cm'lik fark devede kulak olduğundan, 86 cm (34 inch) çapındaki anteni yapmayı kararlaştırdım. 86 cm çapındaki bir çemberin çevresi (Çevre=2 x pi x yarıçap) 270cm. olduğundan, bu uzunlukta LMR400 kablo temin etmem gerekiyordu. Şu sıralar piyasada Ericsson'un TCZ500 kodlu kablosu kolayca bulunabildiğinden, LMR400 eşdeğeri ve oldukça kaliteli olan TCZ500 alarak  işe başladım. Kondansatör olarak zamanında hurdacıdan aldığım 10-150 pF'lık bir değişken kondansatörü kullanacağım.

Antenin yapım safhalarını burada paylaşacağım. Hadi bismillah.

Anteni taşımak için, elimde olan 26x30cm'lik bir MDF levhayı kullandım. Bu levhanın ortasını delerek eski bir paspasın alüminyum sapını bu deliğe sâbitledim ve üzerine 15 mm çapında ve 1 metre uzunluğunda bir kayın çubuğu monte ettim. Bu çubuğun üzerine, kabloları duvara sâbitlemek için kullanılan çivili bir plâstik kanca çaktım.

Antenin derme-çatma hâliyle bir deneme yaptım. Oda içindeki antenin alış performansı şöyle:

Anteni bitirdim. Bu ilk loop "başarılı" loop anten denemem idi. Antenin son hâli şöyle:

Bitmiş hâldeki anten

Değişken kondansatörü bir kutuya yerleştirip, TCZ500 ile yapılmış ana loop'un girişleri için bu kutuya 10mm.'lik delikler açıp kabloların giriş yerlerini erişim plâstikle (silikon) sağlamlaştırdım. DİKKAT! TCZ500 kablosunun ekran (blendaj) kısmını anten için kullanacağız. İç iletkeni kullanmayacağız.

 İşareti ana loop'a kuple eden küçük loop'u şöyle yaptım: 

1-1,5 metre uzunluğunda bir RG-58 kablonun bir uçtan 61 cm.'lik kısmını işaretleyip bu noktada yaklaşıl 0,5cm'lik kısmın dış plâstik kaplamasını ekran tellerine zarar vermeden soydum. 61cm'lik kısmın ucunun ise hem plâstik kaplamasını ve hem de ekran tellerini soyup, ortadaki canlı ucu önceden açtığım 0,5cm'lik ekran teline lehimledim. Yukarıdaki resim bu işlemi açıkça göstermektedir. RG58'in loop hâricindeki kısmına birkaç edet ferrit uzun toroid geçirip ucuna da dişi bir BNC taktım.

  

  

Bu noktadan sonra denemelere başladım. 270cm'lik ana loop'un endüktansı yaklaşık olarak 2.8uH. Benim kullandığım değişken kondansatör de 10pf-150pF aralığında bir kapasiteye sâhip. Bu durumda, -bir paralel tank devresi gibi çalışan- loop ve kondansatör en yüksek kapasite olan 150pF'ta 7,8 MHz, en düşük kapasite olan 10pf'ta ise 30MHz'de rezonansa gelir. Dolayısıyla bu anteni 40m (7MHz) bandında kullanmak bu hâliyle mümkün değildi. Devreye 33pF gibi bir paralel kondansatör ekleyerek toplam kapasiteyi yükseltmeyi düşündüm. Ama 1kV'dan yüksek çalışma gerilimine dayanabilecek kondansatörüm yoktu. 

Acaba bu kondansatörü kendim yapabilir miyim diye düşünmeye başladım. 

Elimde bulunan FR4 malzemeden çift taraflı epoksiden kondansatör yapma fikri geldi aklıma. 3x5 cm'lik bir parçanın kapasitesini ölçünce 35pF buldum. Kabaca şöyle bir çıkarım yaptım:  Her iki yüzdeki bakır plâkanın biribirine mesafesi 1.8mm. 1mm mesafeli ve aralarında hava olan iki plâkanın atlama potansiyelinin 3kV olduğu dikkate alınınca, iki bakır plâkanın arasında FR4 malzeme değil de hava olsaydı bile 1.8x3=5.4kV'luk bir gerilime dayanabileceğini düşünerek, bu parçayı bir kondansatör gibi kullandım ve ana değişken kondansatöre bir anahtarla paralel bağlanacak hâle getirdim. Böylece anten 40m. (7 MHz) bandında da ayarlanabilir hâle geldi.